Χρωματιστές κάλτσες, σετ αρωματικά σαπουνάκια, όσκαρ καλύτερου φίλου… Έχετε νιώσει ποτέ ότι τα δώρα που πήρατε φέτος τα Χριστούγεννα δεν ήταν ακριβώς αυτά που θα θέλατε; Η επιστήμη θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε την αιτία αυτού του φαινομένου καθώς ο άνθρωπος που σας χάρισε κάποιο οποιοδήποτε δώρο, πραγματικά θα ήθελε να σας αρέσει.
Κάποιος προσφέρει ένα δώρο εστιάζοντας στην επιθυμία του να είναι όσο καλύτερο γίνεται και συνεπώς ο παραλήπτης να είναι ευγνώμων για το δώρο που έλαβε. Στην πραγματικότητα όμως κάποιος που δέχεται ένα δώρο εκτιμάει το πόσο πρακτικό είναι και την ευκολία χρήσης του. Αυτή η διαφορά οπτικής συχνά οδηγεί στην απογοήτευση που περιγράψαμε στην αρχή του άρθρου. Για παράδειγμα κάποιος μπορεί να προσφέρει ένα πολύπλοκο και ακριβό μίξερ με πολλά εξαρτήματα και λειτουργίες καθώς θα αντιμετωπιζόταν ως υψηλής αξίας αλλά ο παραλήπτης είναι πιθανό να προτιμούσε κάτι πιο απλό που θα μπορούσε να το χρησιμοποιεί καθημερινά.
Σε μια έρευνα δόθηκαν δύο επιλογές δώρων: η πρώτη ήταν σε ένα γνωστο και ακριβό ιταλικό εστιατόριο με άριστες κριτικές το οποίο όμως απέχει μια ώρα από το σπίτι του παραλήπτη και η δεύτερη επίσης σε ένα ιταλικό εστιατόριο το οποίο δεν ήταν τόσο γνωστό και ακριβό αλλά απέχει πέντε λεπτά. Χαρακτηριστικό είναι ότι όταν ρωτήθηκαν αυτοί που θα προσέφεραν το δώρο επέλεξαν το πιό θεωρητικά «επιθυμητό» εστιατόριο, δηλαδή το πιο γνωστό και με τις καλύτερες κριτικές ενώ ερωτώμενοι οι παραλήπτες προτίμησαν αυτό που ήταν πιο κοντά στο σπίτι τους.
Το ερώτημα που τίθεται είναι αν μπορούμε να αποφύγουμε τις λάθος επιλογές και να επιλέξουμε το κατάλληλο δώρο για τους ανθρώπους που ενδιαφερόμαστε. Όπως εξηγεί ο καθηγητής Novemsky η λύση είναι να οραματιστούμε τον εαυτό μας να χρησιμοποιεί αυτό που έχουμε πρόθεση να δωρίσουμε. Φυσικά θα λάβουμε υπόψιν τα γούστα του παραλήπτη (αν εμάς μας αρέσει η γαλλική κουζίνα και εκείνου η ιταλική φυσικά θα δωρίσουμε ένα γεύμα σε ιταλικό εστιατόριο) αλλά μετά από αυτό θα πρέπει να σκεφτούμε τι θα θέλαμε εμείς και να εστιάσουμε στην ευκολία και την χρηστικότητα που ίσως αποτελούν τις λέξεις κλειδιά για να είναι αρεστό το δώρο μας.
Μια ακόμα έρευνα που έγινε το 2011 μας δείχνει κατά πόσο οι άνθρωποι εκτιμούν το να δέχονται ακριβώς εκείνα τα δώρα τα οποία είχαν ζητήσει. Σύμφωνα λοιπόν με έρευνα των Francis Flynn και Francesca Gino πραγματικά οι παραλήπτες δώρων χαίρονται περισσότερο όταν λαμβάνουν κάτι το οποίο είχαν ξεκάθαρα ζητήσει ενώ αντιθέτως αυτοί που δίνουν το δώρο τις περισσότερες φορές πιστεύουν ότι ένα δώρο της επιλογής τους θα εκτιμηθεί περισσότερο καθώς αντικατοπτρίζει την προσπάθεια που κατέβαλαν στο να το διαλέξουν. Η ίδια έρευνα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ενώ αυτός που δωρίζει πιστεύει ότι δίνοντας για δώρο ένα χρηματικό ποσό δεν θα εκτιμηθεί ιδιαιτέρως στην πραγματικότητα συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο.
Πιθανόν το πιο εντυπωσιακό συμπέρασμα των επιστημόνων στην έρευνα περί επιλογής δώρου να είναι ότι η αξία του δώρου δεν είναι ανάλογη με το πόσο θα το εκτιμήσει ο παραλήπτης. Σε μια μελέτη μάλιστα που διεξήχθη ανάμεσα σε αρραβωνιασμένα ζευγάρια ενώ οι άνδρες πίστευαν ότι αν διάλεγαν ένα γυναικείο δώρο μεγάλης αξίας θα ανέβαιναν στα μάτια της συντρόφου τους, εκείνες απάντησαν ότι θα εκτιμούσαν ισάξια ένα δώρο μεγάλης αξίας όπως ένα ακριβό δαχτυλίδι, με ένα πιο προσιτό όπως ένα ρομαντικό δείπνο. Συμπερασματικά η λαϊκή ρήση ότι η πρόθεση μετράει είναι σωστή παρόλη την τάση που έχουμε να δείξουμε πόσο πολύ νοιαζόμαστε ξοδεύοντας περισσότερα χρήματα.
Δώρο και περιτύλιγμα
Ανεξάρτητα από το δώρο που θα επιλέξουμε οι έρευνες δείχνουν ότι πρέπει να δώσουμε βάση στο περιτύλιγμα. Και μη βιαστείτε να συμπεράνετε ότι όσο πιο φανταχτερό τόσο καλύτερα γιατί θα βρεθείτε προ εκπλήξεως. Σύμφωνα με τη μελέτη του Novemsky και του Ravi Dhar ένα εντυπωσιακό περιτύλιγμα μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα αν το περιεχόμενο του κουτιού δεν είναι ανάλογο. «Όταν ένα δώρο έχει ωραίο περιτύλιγμα ανεβαίνει η προσδοκία του παραλήπτη» μας λέει χαρακτηριστικά ο Novemsky. «Αν τελικά το δώρο αρέσει τότε είναι όλα καλά και το περιτύλιγμα δεν διαδραμάτισε μεγάλο ρόλο στην εκτίμηση του δώρου. Αν όμως το δώρο δεν αρέσει και τόσο πολύ τότε η απογοήτευση του παραλήπτη είναι μεγαλύτερη αν το περιτύλιγμα είναι εντυπωσιακό σε σχέση με το αν ήταν σε ένα απλό χάρτινο κουτί ή ακόμα και χωρίς καθόλου περιτύλιγμα.»
Κλείνοντας, η επιστήμη μας προτρέπει αν δεχτούμε το λάθος δώρο να μην το πάρουμε κατάκαρδα. Άλλωστε πάντα υπάρχει η επιλογή να το δωρίσουμε κάπου αλλού και να βγάλουμε μια υποχρέωση. Έρευνα έδειξε πως παρόλο οι παραλήπτες του δώρου νομίζουν ότι αυτός που τους το έδωσε θα παρεξηγηθεί αν μάθει ότι το έδωσαν αλλού, αυτό στην πραγματικότητα δε συμβαίνει. Ίσως επειδή και οι ίδιοι ξέρουν πως είναι να σου δίνουν ένα όχι και τόσο ωραίο δώρο για τις γιορτές!
